پژوهشکده مطالعات وقف و نیکوکاری (خیرماندگار) کشف «خود» و زیستن با «دیگری» جایگاه نهادهای خیریه در ارتقای کارکرد تأمین مالی خرد به منظور فقر زدایی | دکتر محمد سلیمانی خیریهها در جهت خانهدار کردن نیازمندان گام بردارند. نوآوری اجتماعی در جوامع محلی با تأکید بر تجربیات جهانی در حوزه پیشرفت راههایی برای توسعه امر خیر در نسبت با پیشرفت کشور برونسپاری تحول اجتماعی | سوزان کاتس واتکینز. آن سوییدلر و توماس هانان (ترجمه: احمد سعیدی) درسهایی از Santé Diabète در مالی | استفان بسانکن و همکاران (ترجمه: فاطمه عبدالعظیم بیگ) سازمانهای غیردولتی و مسئله بیکاری | علیرضا اسکندرینژاد سازمانهای غیردولتی و نقش آنها در توسعه پایدار جامعه | زینالعابدین نور حسنی و همکاران (ترجمه: فاطمه عبدالعظیم بیگ) فرهنگ نیکوکاری نا امنی روانی جامعه را از بین میبرد رشد خیریهها در نقشه پیشرفت کشور | محسن الیگودرز کوششها و کشمکشها در نسبت نیکوکاری با پیشرفت ایران | نعمتالله موسیپور کارکردهای نیکوکاری در پیشرفت کشور | سید حسین سیدی شماره ۹ (بهار ۱۴۰۲) شماره ۸ (پاییز و زمستان ۱۴۰۱) اطعام پایدار بر پایه کرامت انسانی نقش آستانهای مقدس در اشاعه فرهنگ اطعام و نیکوکاری | محمدرضا مداحی استعاره اجتماعی از یک دستور الهی | مریم محمدی مردم فقیر بازیچه نیستند | حسین شیخ
تحولات تاریخی در زمینه وقف و موقوفات در ایران پیش و پس از اسلام نمایانگر آن است که مردم و به بیانی واضحتر واقفان و خیرین همواره در شناخت نیازها و انصراف امکانات و بودجهها به سوی اولویتهای آن، چشمی تیز بین داشتهاند. مصادیق وقف بر حسب نیازهای زمان و اقتضائات بومی هر منطقه تغییر یافته است و با حفظ روحیه اصلی آن که قصد قربت به پروردگار و اراده خدمت به همنوعان است، پاسخی به تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جامعه بوده است.
در دهه ۱۰ خورشیدی که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با ادغام حوزه آموزش پزشکی و خدمات سلامت تشکیل شد. در بند ۱۰ قانون تشکیل وزارت خانه آمده بود که باید سازمان، موسسه یا بنیادی در این مجموعه برای تسهیل و نظارت بر کار خیریههای مرتبط با سلامت تشکیل شود. با گذشت ۳۰ سال از آن قانون، چنین نهادی تشکیل نشد تا در دولت یازدهم حوزه قائم مقام وزیر بهداشت در امور مشارکتهای اجتماعی ایجاد و مسئولیت آن به دکتر سید محمدهادی ایازی سپرده شد.
کافی است تا اندکی پای صحبت فعالان سمنها و خیریهها بنشینیم تا متوجه شویم متصدیان این حوزه با چه مشکلاتی روبه رو هستند. چالشهایی که بخش درخور توجهی از آنها ریشه در موضوعات حقوقی دارد. مواردی همچون «فرایند طولانی اعطای مجوز»، «خلأ قانونی در برخی حوزهها و نبود قانون مشخص»، «پول شویی»، «فرار مالیاتی»، «تخلفات سیاسی» و پارهای از مسائل دیگر که همگی ریشه در نبود سازوکار قانونی مشخص دارد.
خیریه ها تمرکز در سطح آسیب دارند ولی سازمان های مردم نهاد به ریشه آسیب نزدیک می شود؛ یعنی چه؟ یعنی اینکه من اگر کودک کاری می بینم و برایم مهم است که این در سرما نلرزد، اگر خیریه داشته باشم حتما به آن بچه لباس گرم می دهم. ولی اگر سمن باشم فقط لباس گرم نمیدهم! بررسی میکنم اصلا چرا این بچه اینجاست؟
بازار جهانی تأمین مالی در سالهای اخیر با رشد خیرهکنندهای مواجه بوده است. طبق آمار، پلتفرمهای تأمین مالی جمعی در سال 2014، 16.2 میلیارد دلار منابع مالی جمعآوری کردند و انتظار میرفته که این مبلغ در سال 2015 به 34.4 میلیارد دلار برسد. این رشد فزاینده در تأمین مالی جمعی منحصر به آمریکا و اروپا نمیشود بلکه از سال 2012 تا 2014 تأمین مالی جمعی در آسیا، 320% رشد داشته است.
بحث این نیست که در آموزش است یا در حوزههای دیگر، نوع رفتار مهم است. حتی اگر قصد دارید خدمات پزشکی بدهید مثلا دندان پر میکنید یا هرکار دیگر، باید ببینید آیا باعث نمیشود که این افراد توجهشان به بهداشت دندان کم شود؟ نوع کار نباید فقط تسکینی باشد، باید علاوه بر درمان و تسکین از جنس پیشگیری و آموزش هم باشد.
در قرن بیست و یکم حکومتهایی موفقتر هستند که نظارتها را قویتر کردهاند نه حکومتهایی که برنامه ریزیها را بیشتر و مسئولیتهای خود را سنگینتر کرده اند. کار سختی نیست که مسئولان نظارتها را گسترش دهند و شاخصهایی را مشخص کنند.
نمیتوان انکار کرد که مشکلات در جامعۀ ما بسیار زیاد است و اگر بخواهیم پاسخگوی تکتک مسائل معاشی مردم باشیم، با موارد کثیری در هرروز مواجه میشویم. قانونگذار سقف ماده ۱۷ را مشخص کرده و گفته از بودجههای جاری حداکثر تا درصدی (متغیّر است) در قالب ماده ۱۷ منظور شود، بنابراین امکان حمایت از شهروندان نیازمند تحت بودجۀ این ماده، محدود است.
بحث مالیات بر عملکرد و ارزش افزوده برای مؤسسات خیریه در بسیاری از مواقع به عنوان چالشی اصلی مطرح است. سازمانهای مردم نهاد و عام المنفعه طبق بند ط وی قانون مالیات مستقیم، از پرداخت مالیات به نرخ صفر معاف هستند؛ اما این معافیت مشروط به ارائه اظهارنامه مالیاتی و رعایت کردن سایر ضوابط قانونی است که جزئیات آن در قانون مربوط به طور کامل و جامع توضیح داده شده است.
گفت وگوی پیش رو با مهندس «محمدمهدی جعفری» از اعضای شورای پژوهشی این پژوهشکده پیرامون چالشهای نیکوکاری در سطح حاکمیت است. در ادامه شما را به مطالعه آن دعوت می کنیم.
«همایش ملی خیر ماندگار» که تمرکز دومین دوره آن بر چالشهای نیکوکاری در ایران امروز است، میتواند به سهم خود در روشن کردن برخی از ابهامات در فضای برنامه ریزی و مدیریت امور خیریه در ایران سهیم باشد. شناسایی و گرد آوردن پژوهشگرانی که پژوهیدن در حیطه امر خیر را وجهه همت خود قرار داده اند، به شرط استمرار این تلاشها میتواند در بررسی عالمانه چالشهای موجود و رفع آسیبهای احتمالی در آینده مؤثر باشد.