«ولتکن منکم امه یدعون إلی الخیر ویامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر واولئک هم المفلحون» (آلعمران، ۱۰۴)
و از میان شما باید گروهی به خیر دعوت کنند و امر به معروف و نهی از منکر کنند و آنها همان رستگارانند.
نیکوکاری، دیگرخواهی، دیگر دوستی، بشر دوستی، نوعدوستی و خیرخواهی اصطلاحاتی هستند که از دیرباز در افکار، اعمال و رفتار انسان جایگاه ویژه‌ای داشته است. اگر فرهنگ را در تعریفی ساده مجموعه‌ای از باورها، اخلاقیات، دانش‌ها و آداب و رسوم بدانیم، نیکوکاری نیز شامل این مجموعه از ویژگی هاست، از این رو می‌توان از پدیده‌ای با عنوان «فرهنگ نیکوکاری» نام برد.
بر اساس تفاوت فرهنگ نیکوکاری است که در دوره‌های تاریخی و جغرافیای مختلف می‌توانیم، آداب و رسوم متنوعی در مهماندوستی، همسایه دوستی، دستگیری از مستمندان، شیوه‌های وقف و نذورات را ببینیم. برای مثال تعاون و همیاری جمعی در روستاهای ایران یک فرهنگ است که بر پایه نیکوکاری بنا شده است. دکتر فرهادی جامعه‌شناس ایرانی در کتاب خود از این فرهنگ به عنوان «واره» یاد کرده است. یا برای نمونه‌ای دیگر، با مرور موقوفات به جای مانده به خوبی می‌توان دید که در دوره‌ای از تاریخ وقف تاسیسات آب که نیاز اصلی کشور بوده است رواج داشته و در دوره‌ای دیگر وقف سمت و سوی مسائل علمی و پژوهشی پیدا کرده است، گویا وقف به سان پدیده‌ای هوشمند به دنبال حل مسائل اساسی جامعه خود بوده است.
با این توجه شاید بتوان گفت که باور نیکوکاری، پاسخی است به این سوال که برای چه نیکوکار باشیم؟ دانش نیکوکاری، پاسخی است به این سوال که چه کاری انجام دهیم؟ واخلاقیات و آداب و رسوم، پاسخی است به این سوال که چگونه فعل نیکوکاری را به منصه ظهور برسانیم؟ و این مجموعه «فرهنگ نیکوکاری» را می‌سازند.
همانطور که در ابتدای متن دیدیم، آیه ۱۰۴ سوره آل عمران، به وضوح بر این امر تاکید دارد که گروهی وظیفه دعوت به خیر و معروف را بر عهده دارند، و جای شکی نیست که از مهم‌ترین مصادیق خیر و معروف، انجام فعالیت‌های خیرخواهانه، دستگیری از نیازمندان و رفع مشکلات عموم مردم است، پس شاید بتوان گفت که دعوت به خیر و نیکوکاری خود یک سطح متعالی از نیکوکاری است. البته قابل توجه است که در این آیه خداوند قید «از میان شما گروهی» را گذاشته است، که مفسرین بیشتر از جنبه عمل شرعی امر به معروف و نهی از منکر بدان پرداخته اند. این افراد کسانی هستند که با مسائل شرعی و شیوه‌های رفتاری امر به معروف و نهی از منکر آشنا هستند و با عمل خود آسیب ایجاد نمی‌کنند.
می‌توان این توصیه را به نیکوکاری نیز تعمیم داد، گروهی از متخصصین که وظیفه‌شان ترویج نیکوکاری بر مبنای باورهای صحیح، جهت دهی منابع نیکوکاری به سوی اولویت‌ها و نیازهای جامعه بر اساس دانش بروز و ترویج شیوه‌های بهره‌ور و اثربخش نیکوکاری در جامعه است.
از سوی دیگر خود فعالیت ترویج نیکوکاری باید با ابزار بهره‌ور و مناسب مخاطب صورت پذیرد. دغدغه آن است که فعالیت‌های صورت گرفته اثربخش باشد و جامعه را در مسیر رسیدن به قله متعالی نیکوکاری قراردهد. حال این ابزار ممکن است در زمان و مکان متغیر باشد برای مثال ممکن است بر مخاطبی یک انیمیشن تاثیرگذار باشد و بر مخاطب دیگری یک شعر، از این رو انتخاب ابزار مناسب ترویج وابسته به نوع مخاطب از اهمیت زیادی برخوردار است.
به عبارت دقیق‌تر فعالیت‌های ترویجی خود نیاز به منابعی است که این منابع از سوی خیرین تامین می‌شود، در نگاه اول و با دید کوتاه مدت، این منابع می‌توانست به دست نیازمندان برسد؛ اما این بار خیرین با دیدی بلند و آینده نگرانه، تصمیم گرفته‌اند که نیکوکاران را در جامعه توسعه دهند و به صورت ریشه‌ای به حل مسائل اجتماعی بوسیله توسعه نیکوکاری و مشارکت اجتماعی بپردازند.
از این رو مدیریت فعالیت‌های فرهنگی در حوزه نیکوکاری نباید در این دام گرفتار شود که نتیجه فعالیت‌های فرهنگی قابل سنجش نیست، شاید سنجش اثر این فعالیت‌ها سخت و نیاز به نگاه بلند مدت داشته باشد اما اگر معیاری برای سنجش نداشته باشیم، قطعا مسیر اثربخشی و مسیر دستیابی به هدف جامعه نیکوکار را گم خواهیم نمود. انتظار است که در آینده نه چندان دور با همت خیرین در حوزه فرهنگ نیکوکاری، یکی از شاخصه‌های بارز فرهنگ عمومی جامعه ایرانی نیکوکاری باشد به طوری که روزی «شعار هر ایرانی یک نیکوکاری» به معنای واقعی تحقق یابد.
