بهبودهای اتفاقی، یا وابسته به فرد، تداوم نداشته و ارزش پایداری ایجاد نمی‌کنند. ارزش پایدار از رویکردهای نظام‌مند منتج شده و با ارزیابی و بهبود مستمر، سازمان را به سطح تعالی می‌رساند. واحد ارزیابی بنیاد راهبری آلا با نام «نیکی گواه» به عنوان مرجعی جهت ارزیابی بیطرفانه و با بکارگیری رویکردی نظام‌مند، از طریق ارزیابان با صلاحیت و متخصص، نسبت به شناسایی فرصت‌های بهبود و توسعه خیریهها و سمن‌ها اقدام می‌نماید.
«نیکی گواه» با تدوین رویکردی مدون و کسب اجماع ذینفعان حوزه نیکوکاری، نسبت به طراحی مدلی با عنوان سمن/خیریه برجسته اقدام نموده است. در این مدل، موسسات نیکوکاری در ابتدا مورد پایش قرار گرفته و برداشت بیرونی از آن‌ها پایش و اندازه گیری میگردد. در صورتی که موسسه به حدنصاب امتیاز پایش برداشتی دست یابد، می‌تواند توسط تیم ارزیاب، در سطح اهتمام مورد ارزیابی مجدد قرار گیرد. پس از سطح اهتمام، خیریهها می‌توانند در سطح اشتهار ارزیابی شده و در نهایت در مسابقه تعالی بین خیریهها در حوزه ماموریت خود حضور یافته و تندیس تعالی را کسب نمایند.
محصولات واحد ارزیابی شامل:
- گزارش پایش برداشتی
- گزارش بازخورد ارزیابی‌های سطوح اهتمام و اشتهار
- توصیه‌های بهبود
- همکاری در تعریف پروژه‌های بهبود
- الگوبرداری (benchmark)
فرآیند ارزیابی در واحد «نیکی گواه» به چهار گام اصلی تقسیم میشود که عبارت است از:
- گام اول: پایش برداشتی (تعهد به نیکوکاری)
- گام دوم: ارزیابی تعالی سطح اهتمام (اهتمام به نیکوکاری)
- گام سوم: ارزیابی تعالی سطح اشتهار (اشتهار به نیکوکاری)
- گام چهارم: جایزه نیکوکاری (تندیس)
- گام اول: پایش
منظور از پایش تعیین وضعیت سیستم، فرایند، محصولات و خدمات میباشد. در واقع، پایش تعیین کننده وضعیت اهداف و نحوه اجرای در مراحل مختلف و یا زمان‌های متفاوت میباشد.
یک خیریه برجسته می‌بایست سطح بلوغ خود را در نمای بیرونی سازمان نشان دهد. به همین سبب در این گام، ارزیاب موسسه به صورت بیرونی و بدون مراجعه حضوری سایت خیریه یا سمن در فضای مجازی را مورد سنجش و ارزیابی قرار می‌دهد و نتایج آن را در صورت رضایت خیریه یا سمن ارزیابی شده در سایت خود منتشر می‌نماید.
در این مرحله خیریهها را در هفت حوزه به شرح ذیل مورد ارزیابی و پایش قرار می‌دهیم:
- کانال‌های ارتباطی (نشانی، کدپستی، نقشه، سایت اینترنتی، تلفن تماس، پست الکترونیک و شبکه اجتماعی)
- ثبت قانونی (استعلام سامانه شناسه ملی و مجوز یا پروانه فعالیت)
- معرفی هیات امنا، هیات مدیری و مدیران (هیات امنا/هیت مدیره، مدیرعامل (مدیر اجرایی/ مدیرمسئول) و مدیران/ مجریان)
- اطلاع‌رسانی (تعداد اخبار ماهیانه)
- تامین مالی (درگاه پرداخت اینترنتی، نماد اعتبار الکترونیک، معرفی شماره حساب، معرفی شماره کارت، معرفی شماره شبا و تعیین رویکرد جذب نیروی انسانی)
- شفافیت (انتشار صورتحساب مالی حسابرسی شده، انتشار گزارش مالی، انتشار گزارش کمک‌های داوطلبانه و انتشار گزارش عملکرد)
- رسالت و برنامه‌ها (حوزه شفاف فعالیت، اسناد راهبردی یا استراتژیک و اهداف و شاخصهای کلان
فرایند ارزیابی پایش برداشتی:
فرایند ارزیابی «نیکی گواه» در گام اول که همان پایش برداشتی میباشد به شرح ذیل است:
ارزیابی برداشتی خیریهها براساس چک‌لیست ارزیابی برداشتی (موجود در سایت Nikicert.com) و مطابق با شواهد صورت می‌پذیرد. این شواهد از اطلاعات ارایه شده توسط خیریه در سایت، پورتال و یا زیر پورتال خیریه استخراج میگردد. هر یک از سوالات چک‌لیست دارای امتیازی بوده که ارزیاب پس از ثبت شواهد، اقدام به امتیازدهی می‌نماید.
- نحوه امتیازدهی در فرایند پایش برداشتی:
کانال‌های ارتباطی:
خیریه می‌بایست کانال‌های ارتباطی خود را به صورت شفاف تعیین و معرفی نماید. ارزیاب هر یک از کانال‌های ارتباطی را کنترل نموده و بر اساس نتایج کسب شده، مطابق جدول زیر امتیاز دهی می‌نماید.
| معیار | امتیاز کل | شرح |
| نشانی | ۰٫۵ | دارا بودن نشانی پستی دقیق |
| کد پستی | ۰٫۵ | کد پستی ده رقمی |
| نقشه یا کروکی | ۱ | ثبت کروکی و یا نقشه نشانی خیریه |
| سایت اینترنتی | ۲ | معرفی نشانی سایت اینترنتی خیریه که بخشی از نام خیریه را شامل شود |
| پست الکترونیک | ۱ | معرفی نشانی پست الکترونیکی که بخشی از نام خیریه را شامل شود |
| تلفن تماس | ۲ | معرفی تلفن تماس و تایید تلفن توسط ارزیاب |
| شبکه اجتماعی | ۳ | معرفی شبکه اجتماعی و تایید فعال بودن توسط ارزیاب |
| معرفی شبکه اجتماعی و درصورتی که فعال بودن تایید نگردد | ||
| عدم معرفی شبکه اجتماعی |
ثبت قانونی:
خیریه‌ای که به عنوان یک شخصیت حقوقی ثبت شده و فعالیت نماید، پاسخگویی بیشتری داشته و برداشت مطلوب‌تری ایجاد می‌نماید و مطابق جدول زیر به امتیازدهی میگردد.
| معیار | امتیاز کل | شرح |
| نتیجه استعلام سامانه شناسه ملی اشخاص حقوقی کشور | ۵ | وضعیت ثبت خیریه بر اساس نام خیریه، در سامانه شناسه ملی اشخاص حقوقی کشور استعلام گرفته میشود. خیریه‌ای که شناسه ملی خود را معرفی نماید، این اطمینان را ایجاد می کند که به راحتی نتیجه استعلام دریافت گردد. |
| مجوز / پروانه فعالیت | ۵ | ارایه تصویر مجوز یا پروانه از وزارت کشور، وزارت بهداشت یا نیروی انتظامی که تاریخ اعتبار آن نگذشته باشد. |
| ۲ | ارایه تصویر مجوز یا پروانه از سایر نهادهای حاکمیتی | |
| ۱ | ارایه تصویر مجوز یا پروانه از وزارت کشور، وزارت بهداشت یا نیروی انتظامی که تاریخ اعتبار آن نگذشته باشد. | |
| ۱ | استشهاد، اظهارنامه یا اقرارنامه فعالیت خیریه که توسط سه نفر با کد ملی معتبر تایید شده باشد |
معرفی هیات مدیره/ هیات امنا و مدیران:
اولین گام در جلوگیری از تضاد منافع، معرفی اعضای هیات مدیره/هیات امنا خیریه و همچنین مدیران خیریه با ذکر سمت می باشد.
| معیار | امتیاز | شرح |
| هیات مدیره/ هیات امنا | ۱۰ | هیات مدیره/هیات امنا می‌بایست حداقل پنج عضو داشته و این اعضا باید حق رای داشته باشند. معرفی هر عضو ۲ امتیاز تا حداکثر ۱۰ امتیاز |
| مدیرعامل/مدیر اجرایی/ مدیر مسئول | ۲ | مهمترین سمت اجرایی مدیرعامل/ مدیر اجرایی/ مدیر مسئول بوده که با معرفی ایشان ۲ امتیاز تعلق می‌گیرد |
| مدیران/مجریان | ۸ | معرفی سایر مدیران، تضمین کننده جلوگیری از تضاد منافع است. معرفی هر مدیر/ مجری ۲ امتیاز تا حداکثر ۸ امتیاز |
اطلاع‌رسانی:
خیریه‌ای که فعالیت دارد، می‌باید شرحی از فعالیت خود را به مردم اطلاع‌رسانی نماید.
| معیار | امتیاز | شرح |
| تعداد اخبار | ۱۵ | ۵ امتیاز برای درج خبر در هر ماه و حداکثر ۱۵ امتیاز برای هر دوره ارزیابی |
تامین منابع:
خیریه می‌بایست کانال‌های تامین منابع مالی و همچنین نیروی داوطلبی را به صورت شفاف تعیین نماید.
| معیار | امتیاز | شرح |
| درگاه پرداخت اینترنتی | ۲ | وجود درگاه پرداخت اینترنتی فعال |
| نماد اعتماد الکترونیکی معتبر | ۲ | دارا بودن نماد اعتماد الکترونیکی که تاریخ اعتبار آن نگذشته باشد. |
| ۱ | دارا بودن نماد اعتماد الکترونیکی که از تاریخ اعتبار آن کمتر از یکسال گذشته باشد. | |
| معرفی شماره حساب به نام موسسه | ۱ | معرفی شماره حساب به نام موسسه |
| معرفی شماره کارت بانکی به نام موسسه | ۱ | معرفی شماره کارت بانکی به نام موسسه |
| معرفی شماره شبا به نام موسسه | ۱ | معرفی شماره شبا به نام موسسه |
| تعیین رویکرد جذب نیروی داوطلب | ۳ | وضعیت جذب نیروی داوطلبی در قالب خط مشی، فرآیند، دستورالعمل و یا هر قالب عملیاتی دیگر مشخص شده باشد. امتیاز بنا بر جامعیت رویکرد و نظر ارزیاب تخصیص می‌یابد |
شفافیت:
خیریه می‌بایست در حوزه مالی، عملکرد و نیز تامین مالی و کمک‌های داوطلبانه گزارشات شفاف خود را در دسترس عموم قرار دهد.
| معیار | امتیاز | شرح |
| انتشار صورتحساب مالی حسابرسی شده | ۱۵ | انتشار صورت‌های مالی حسابرسی شده |
| ۵-۱ | گزارش عملکرد مالی | |
| انتشار گزارش تامین مالی | ۵ | گزارش تامین مالی به تفکیک حوزه و انحراف بودجه |
| انتشار گزارش کمک‌های داوطلبانه | ۵ | گزارش کمک‌های داوطلبانه به تفکیک نوع فعالیت و درصد پوشش از طریق کمک داوطلبانه |
| انتشار گزارش عملکرد | ۱۰ | گزارش عملکرد بر اساس ماموریت و حوزه اصلی فعالیت |
رسالت و برنامه‌ها:
خیریه باید چشم‌انداز و ماموریت خود را در قالب یک رسالت شفاف تعیین و اعلام نموده و همچنین برنامه‌های خود را منجمله استراتژی و اهداف تعیین و ابلاغ نماید. امتیازدهی مطابق جدول زیر صورت می‌پذیرد.
| معیار | امتیاز | شرح |
| حوزه فعالیت شفاف | ۲ | تعیین ماموریت و حوزه های فعالیت خیریه به صورت شفاف |
| اسناد راهبردی (سند استراتژیک) | ۵ | انتشار برنامه استراتژیک خیریه شامل : چشم انداز، ارزش‌ها، استراتژی سازمانی، اهداف استراتژیک، خطی مشی و اهداف نیمه کلان، پروژه‌های استراتژیک، فرایندهای عملیاتی |
| گزارش وضعیت اهداف و شاخص ها | ۳ | انتشار وضعیت دستیابی به اهداف استراتژیک، اهداف نیمه کلان، اهداف پروژه‌ها و فرایندها و وضعیت پایش/اندازه‌گیری شاخصهای ارزیابی ذیربط |
امتیاز و ستاره
مجموع امتیازات معیارها، عدد صد میباشد و بر اساس امتیاز کسب شده، ستاره و رنگ به خیریه تعلق می‌گیرد.
| از امتیاز | تا امتیاز | تعداد ستاره | رنگ | |
| ۸۱ | ۱۰۰ | ۵ | ¶¶¶¶¶ | سبز |
| ۶۱ | ۸۰ | ۴ | ¶¶¶¶ | آبی |
| ۴۱ | ۶۰ | ۳ | ¶¶¶ | خاکستری |
| ۲۱ | ۴۰ | ۲ | ¶¶ | زرد |
| ۱ | ۲۰ | ۱ | ¶ | قرمز |
در صورتی که در این گام، امتیاز خیریه به ۴۰ برسد، گواهینامه به وی اختصاص پیدا می‌کند و همچنین در صورتی که به امتیاز ۸۰ به بالا برسد وارد گام دوم یعنی ارزیابی تعالی سطح اتمام میشود.
گام دوم: ارزیابی تعالی – سطح اهتمام
سمن‌ها و خیریه‌هایی که حد نصاب امتیاز پایش را کسب کرده باشند، می‌توانند در سطح اهتمام به نیکوکاری مورد ارزیابی قرار گیرند. این سطح شامل گام‌های اولیه و ضروری از مدیریت امر خیر بوده و می‌تواند سرعت توسعه نیکوکاری را افزایش دهد. ارزیابی در این سطح منجر به ارایه گزارش بازخورد در خصوص نقاط قوت، فرصت‌های بهبود و پیشنهادات عملیاتی توسط تیم ارزیاب میباشد.
گام سوم: ارزیابی تعالی – سطح اشتهار
زمانی خیریهها و سمن‌ها به این گام دست پیدا می‌کنند که به سطحی از بلوغ دست یافته باشند. در این گام خیریه از طریق خود ارزیابی مطابق مدل تعالی، فرصت‌های بهبود را شناسایی کرده و با رفع ریشه‌ای نقاط ضعف نسبت به توسعه و ارتقای عملکرد سازمانی و تحقق اهداف خود بر می‌آید. در سطح اشتهار نیز ارزیابی‌های تعالی توسط تیم‌های بیطرف صورت گرفته و بازخوردها و راهکارهای بهبودی ارائه میگردد.
نکته: ارزیابی سطح اشتهار شامل سطح اهتمام نیز میباشد و به صورت یکپارچه ارزیابی میگردد.
گام چهارم: جایزه نیکوکاری
یک سازمان زمانی متعالی است که بتواند گوی رقابت را از سایرین برباید، حتی در امر خیر و نیکوکاری. در این گام خیریهها و سمن‌ها به شکلی نظام‌مند با یکدیگر قیاس شده و برترین‌های هر حوزه تخصصی شناسایی و معرفی میگردد.
در جدول زیر وضعیت هر گام مشخص شده است.
| گام | ارزیابی | گواهینامه | امتیاز گام | امتیاز تجمعی | |
| گام اول | پایش | پایش برداشتی | تعهد به نیکو کاری | ۱۰۰ | ۱۰۰ |
| گام دوم | ارزیابی تعالی سطح اهتمام | سطح اهتمام | اهتمام به نیکوکاری | ۳۰۰ | ۴۰۰ |
| گام سوم | ارزیابی تعالی سطح اشتهار | سطح اشتهار | اشتهار به نیکوکاری | ۹۰۰ | ۱۰۰۰ |
| گام چهارم | جایزه نیکوکاری | سطح تندیس | تندیس | ۱۰۰۰ | ۱۰۰۰ |
