گفتگو با علی راد از مؤسسه جامعه یاوری در حوزه طرح تعاونی های دانش آموزی
جامعه یاوری فرهنگی، یک مؤسسـه مردم ِ نهاد اسـت که از شـهریورماه سـال ۱۳۶۲ شـروع بـه فعالیـت نمـوده و ا کنـون وارد چهل و یکمین سـال فعالیـت آن شـده‌ایم. ایـن نهـاد توسـط زنده یـاد مجتبـی کاشـانی بنیـان نهـاده شـد و از آن موقـع با هدف مدرسه سـازی کارش را شـروع کـرد و بسـتر اصلـی فعالیت‌هایـش بـر اسـاس همیـاری سـرمایه‌های اجتماعی بود. اولین مدرسـه در سـال ۱۳۶۲ در پرویـز آبـاد قائـن توسـط آقـای مهنـدس عبدالحسـین وجیـه اللهـی سـاخته شـده و ا کنـون حـدود ۱۰۴۷ مدرسـه در ۲۶ اسـتان کشـور توسـط خیریـن مدرسه‌سـاز سـاخته شـده اسـت. این موسسه حـدود ۵ هـزار عضـو فعال دارد که از این تعـداد ۶۵۰ نفـر مدرسه‌سـاز هسـتند و بقیـه در دیگـر طـرح هـا و کمپیـن هـای موسسـه مشارکت می‌کنند. از سـال ۱۳۶۷ ، سـابقه جامعـه یـاوری نشـان می‌دهـد که فعالیت‌های مدرسـه یاری شـکل گرفتـه اسـت. یعنـی در جنـوب خراسـان جنوبـی فعلـی در منطقـه نهبنـدان کـه بـا اسـتان سیستان وبلوچسـتان هم مـرز اسـت اولیـن کارگاه‌هـای آمـوزش معلمیـن توسـط زنده یـاد دکتـر مهـدی نواب پـور و همسرشـان دکتـر فاطمـه عقیلـی کـه از اعضـای هیئت امنـای جامعـه یـاوری بودنـد، اجـرا شـد. از اوایـل دهـه ۸۰ موضوعـات توانمندسـازی معلمـان و دانش آمـوزان مـورد توجـه بیشـتری قـرار گرفـت و طرح‌هـای مختلفـی در دستور کار جامعه یاوری قرار گرفت. از اوایـل دهـه ۹۰ جامعـه یـاوری فرهنگـی بصـورت جـدی وارد عرصـه مدرسـه یاری شـد و توانسـت در چندیـن حـوزه مختلـف از جملـه مهارت آمـوزی، توانمندسـازی معلمـان و دانش‌آمـوزان، امـور حمایتـی، تألیـف کتـاب، طراحی موضوعاتـی کـه کمتـر در آموزش وپـرورش اجـرا شـده بـود، فعالیت کند. برخـی طرح‌هـا از قبـل سـابقه اجـرا داشـت و تلاش نمودیم کـه آنهـا را بصـورت اثربخـش تـر اجـرا نماییم. موسسه یاوری توانسـت کتاب‌هـای پیش دبسـتانی را بـا همـکاری موسسه پژوهشی ادبیات کودکان طراحـی، تألیـف و تصویـر سـازی کند و در چندیـن اسـتان بـه صـورت رایـگان توزیـع نماید. بـا شـروع پاندمـی ویـروس کرونـا موضـوع مدرسـه مجازی شـکل گرفـت و از سـال ۱۳۹۶ پلتفرمی بـه نـام «بیابیاموزیـم» در جهـت توسـعه عدالـت آموزشـی طراحـی و اجرا شد. همزمان بـا شـروع کرونـا ایـن پلتفـرم توانسـت بـه سـرعت فرا گیـر شـود و ظـرف ۴۵ روز محتوای تولید شـده در مقطع متوسـطه دوم و در چندیـن اسـتان بـه کمـک دانش آمـوزان بیاید.
جناب راد لطفا طرحی که شروع ایده شکل گیری در تعاونی دانش آموزان بود را برای خوانندگان ما معرفی بفرمایید؟
حدود ده تا یازده طرح آموزشی هست که در جامعه یاوری شکل گرفته و متولد شده است. قدیمی‌ترین آنها حدودا نزدیک به ده سال و جوان‌ترین آن هم حدودا سه سال است که اجرا می شود. قدیمی ترین طرح ” تولید حین آموزش ” است که هنرستان‌هایی که رشته طراحی و دوخت لباس برای دختران و هنرستان‌های پسران ای که رشته درودگری دارند، در اجرای این طرح مشارکت می نمایند. هنرستان‌ها برای تجهیز کارگاه‌های خود سالهاست درگیر مشکلات مالی هستند و عموما چون کارگاه‌ها تجهیز نمی شوند، هنر آموزان نمی‌توانند در این هنرستان‌ها حوزه های مهارتی را به شکل درست و اثربخشی آموزش ببینند. ما سال‌های سال در واقع برای دانش اموزان لباس تهیه و ارسال می‌کردیم در مهر ماه به مناسبت شروع سال تحصیلی و در نوروز برای سال جدید. این لباس ها به دلیل این که بصورت انباری خریداری می‌شدند، طبیعتا ویژگی محلی را برای دانش آموزان نداشتند و بچه‌ها با این لباس‌ها احساس راحتی نمی‌کردند. امکان داشت عزت آنها حفظ نشود و در جامعه ای که زندگی می‌کنند به عنوان لباس خیریه ای از آن یاد شود. ما این طرح را به هنرستان‌ها آوردیم و سال ۹۴ که این کار اجرایی شد. به هنرستان‌هایی که علاقه مند به مشارکت در این طرح بودند، فراخوان می دادیم بعد برای آنها پارچه تهیه می‌کردیم چنانچه هنرستانی نیازمند تجهیز و تکمیل لوازم مورد نیاز را داشت با کمک یاورانمان اقدامات لازمه را به انجام می رساندیم.
این مدل از تولید چه مشخصه های مهمی را دارد؟
این تولید چندین هدف مهم را دنبال می کند، که یکی از آنها کسب مهارت است. دوم اینکه هنرجویان حداقل های یک فرایند و چرخه تولید را به لحاظ کسب و کار خانگی فرا می‌گیرند. دانش آموز، مربی و مدرسه به دلیل هزینه دوختی که به آنها پرداخت می کنیم، صاحب درآمد اقتصادی می‌شوند و در نهایت این لباس‌ها به دانش آموزان نیازمند اهدا می‌شود. بچه‌ها در این کار با مسئولیت اجتماعی آشنا و از این بابت فرهنگ این کار نیز هم توسعه، و در نهایت دانش آموزان احساس امید به زندگی پیدا می‌کنند. ما در سال گذشته یک تیم ارزیابی برای بررسی اثربخشی توسط دانشگاه فردوسی مشهد به این طرح اضافه کردیم. بچه‌ها فرم‌هایی در ابتدای پروژه پرکرده و در آزمون سنجش مهارت در شروع و پایان پروژه شرکت نمودند . فرم ارزیابی نشان می‌دهد که طرح ما در طول یکسال چه میزان در فراگیری مهارت اثرگذار بوده است.
در حوزه پسران نیازهای جامعه یاوری ما را به این سمت برد که چون مدرسه‌ساز و خوابگاه‌ساز هستیم نیاز به تولید در رشته درودگری برای ما وجود دارد و خیلی از پروژه‌های خوابگاهی را منوط به این کردیم که نیازشان را از هنرستان‌های درودگری تامین کنند. وقتی بحث تعاونی‌های دانش آموزی در معاونت تعاون پیش آمد، آقای مسکنی این گفتگو را مطرح کرد. یکی از موثرترین کارهایی که می‌شود کرد آن حلقه‌های مفقوده ای که در چرخه ارائه و تولید داریم. این طرح را اینگونه ارائه دادیم که چرخه تحقیق و توسعه بازار، طراحی، تولید ، برندینگ و فروش بتواند در هنرستان‌ها شکل بگیرد و همه این فرآیند در هنرستان تبدیل به یک پروژه شود و بچه‌ها در مدل تعاونی، کسب و کار را یاد بگیرند و تمرین کنند. جلسات خوبی در معاونت تعاون برگزار شد و موضوعات پیش رفت و پیش‌تفاهمی هم پیش‌نویس شد که این دو پروژه در ده هنرستان دخترانه و ده هنرستان پسرانه با بودجه مشخص آغاز شود . راهبری آن توسط جامعه یاوری با وجود تجربیات و ارتباطی که با مدارس دارد از سوی اداره کل تعاون در استان‌ها رقم می‌خورد و بدین ترتیب مدل‌های کسب و کار تعاونی به هنرستان ها ورود پیدا می کرد. همزمان مدل تولید محتوا برای پروژه با تمرکز بر تعاونی‌های دانش آموزی شکل می گرفت. یک هیات علمی تشکیل و تجربیات به دایره المعارفی برای این مدل و الگویی از کسب وکار برای تعاونی های دانش آموزی شکل می گرفت.
