دنیای جدید و پیشرفت فناوری، همهچیز از جمله نوع کمکرسانی به نیازمندان و ارتباط با آنها را دگرگون کرده است. سامانه «سایه»، محصول چنین دورانی است. پلتفرمی که راهی جدید و شفاف برای پیوند میان توان توانمندان با نیاز نیازمندان پیشبینی کرده است. کارکنان «سایه»، کمشمار اما خلّاق و باانگیزهاند. جوانانی خوشفکر که با نیمنگاهی به فرهنگ ملّی، سعی در نوآوری در عرصه نیکوکاری دارند. در یک ظهر گرم پاییزی به گفتگو با جناب آقای سبحانی؛ مدیرعامل «سایه» نشستیم و از او درباره پیشینه و فعالیتهای این سامانه پرسیدیم. آنچه در ادامه میآید، حاصل این گفتوگوست.
* آقای سبحانی خیلی متشکرم که در این مصاحبه شرکت کردید. لطفاً ضمن تشریح پیشینهای از شکلگیری پلتفرم «سایه»، بفرمایید ایده شکلگیری آن توسط چه فرد یا افرادی مطرح شد؟ این سؤال را از این جهت می پرسم که کار شما کاملاً فنی است و بر روی دادهها استوار است. آیا این ذهنیت ابتدا میان گروهی که دانشآموخته فنی بودند، شکل گرفت یا خیر؟
این پلتفرم حاصل یک ایده جمعی است. همه خیریهها این ایده را در ذهن داشتند و افراد مختلفی در این شکلگیری آن نقشآفرینی کردند. به طور مثال؛ حاج آقا قاسمیان که در فعالیتهای داوطلبانه خیریه کار میکردند، از ابتدا کمک کردهاند. بنابراین ابتدا طرح مسأله شده و بعد با گروه فنی صحبت شده است. آقای حمایتکار – مدیرعامل اسبق مجموعه- راهانداز اولیه پلتفرم به معنای نرمافزاری بودند ولی واقعاً خرد جمعی به این نتیجه رسیده و بعد از اینکه این نرمافزار راهاندازی شده است، افرادی که در راهاندازی آن نقش داشتند، مشتری این نرمافزار هم شدند. مثلاً حاج آقای قاسمیان یکی از گلریزانکنندههای خوب ما هستند یا بنیاد جهادی «مهرالرضاء» به عنوان یک سازمان مردمنهاد، یک مدّتی در بخش ارتباطات و اطلاعات مشتریهای مناطق و استانها از ما حمایت کرد.
درواقع «سایه» یکی از محصولات مؤسسه خیریه «مجمع ترنّم صبح سپید» است. این مؤسسه مانند بسیاری دیگر از خیریهها توسط عدهای از جوانان تشکیل شده که دغدغه کار خیر داشتند و میخواستند به کار خود شکلی بدهند تا در چهارچوب و با اصول بهتری فعالیتهای خیرخواهانه خود را در کشور دنبال کنند. ایده «سایه» از جایی شروع شد که دوستان ما قرار بود در شهر تهران کارهای اجتماعی و خیرخواهانه انجام دهند منتهی متوجه شدند که ما برای اینکه بتوانیم کار اصولی و درست انجام دهیم نیاز به اطلاعات داریم. به این معنا که ما از کجا بدانیم کسی نیازمند است یا خیر و … . بنابراین آنها به دنبال راهی بودند که بتوانند این مسأله را احصاء کنند. با نهادهای مختلف از جمله کمیته امداد برای دستیابی به اطلاعات موردنیاز در زمان مدیریت آقای فتاح صحبت کردند. کمیته امداد ابتدا موافقت کردند ولی بعد خیلی رغبت نشان ندادند و اطلاعاتی در اختیار ما نگذاشتند. بعد از آن به سراغ بهزیستی رفتیم. بهزیستی هم پذیرفت که اطلاعات مورد نیاز را در اختیار ما بگذارد امّا گفتند باید نیسان بیاورید و پروندهها را بار بزنید چون پروندههای ما همه به صورت کاغذی هستند و ما سیستم نداریم. پس به این نتیجه رسیدیم که نمیتوانیم بر روی پروندههای کاغذی کار کنیم. در نتیجه خودمان شروع کردیم به همافزایی با مجموعهای از اعضاء خیریهها و گروههای مردمی که داوطلبانه فعالیت میکردند و به اطلاعات جدید دست یافتیم.
* آیا همه افراد در زمانی که «سایه» در حال شکلگیری بود، بهصورت داوطلبانه کار میکردند؟
بله، اکثراً داوطلبانه بودند. چون بخش زیادی از کار خیریهها را اساساً را داوطلبان انجام میدهند، به طور مثال؛ اگر این تعداد زیاد رابط منطقهای و محلهای را میخواستیم حقوق بدهیم مبلغ سرسامآوری میشد و اصلاً خیریهای تأسیس نمیشد. فراتر از این اگر ایناندازه پول در اختیار داشتیم، به جای اینکار صد خانوار را گزینش میکردیم و به آنها کمک میکردیم.
* از میان خیریهها، نیکوکاران و مددجویان، در پلتفرم شما چه تعداد عضو وجود دارد؟
کاری که «سایه» انجام میدهد تسهیل امور نیکوکاری است و این پلتفرم برای خیریهها طراحی شده است و می خواهد کار آنها را تسهیل کند. مدل کار بهاینصورت است که مراکز خیریه در این سامانه ثبت نام میکنند، مدارک، هویت و حسن انجام کارشان بررسی میشود و بعد به آنها دسترسی داده میشود که بتوانند از سامانه استفاده کنند. خیریهها میتوانند اطلاعات خانوادههایشان را در این سامانه ثبت کنند. پس از آن، براساس نیازی که خانواده دارد در دستهبندی کالا و یا خدمات درمانی، آموزشی، اشتغال و … ثبت نیاز میکنند. از طرف دیگر، نیکوکاران و خیّرین، بنابر اهداف و نیّتی که دارند، نیازهای ثبتشده در سامانه را میبینند و سعی میکنند آن نیازها را به صورت نقدی یا غیرنقدی حل کنند. جریانی که هدفمند بودن سامانه را نشان میدهد.
از زمان تشکیل شدن سامانه تاکنون، حدوداً ۴۲ هزار نفر در این سامانه حداقل یکبار کمک کردهاند. ۴۳۵۳۵ نفر حامی منحصر بهفرد داشتهایم که یک یا چند بار کمک نقدی یا غیر نقدی را از سال ۱۳۹۶ که این سامانه فعالیت خود را آغازکرده، انجام دادهاند و افتخار این را داریم که با بیش از ۲۳۰۰ خیریه در سطح کشور همکاری میکنیم. البته ممکن است خیریهای قوی کار کند و بیش از خیریههای دیگر از ظرفیت سامانه بهره گیرد یا بالعکس ولی این ارتباط و شبکه وجود دارد.
*آقای سبحانی فکر میکنید امروزه، جایگاه ایران در حوزه فناوری نیکوکاری کجا است؟
شاید قبلاً به این شکل نبود اما من اکنون میبینم که پلتفرمها و سامانههای مختلفی ایجاد شدهاند که این کار را انجام میدهند که جای خرسندی و خوشحالی دارد. در بحث فناوری اجتماعی، جامعه ما خیلی عقب است. چون الان موضوعی تحت عنوان هوش مصنوعی باب شده است که میتواند به امور اجتماعی به طور خارقالعادهای کمک کند ولی ما هنوز نتوانستهایم در «سایه» از آن استفاده کنیم. هوش مصنوعی در بحث تحلیل اطلاعات، اتفاقات جالبی را میتواند رقم بزند اما هنوز در کشور ما و یا در تمام دنیا خیلی جا نیفتاده است. هنوز خیلی فضا داریم. چالشهای اساسی داریم. از آنجاییکه هزینههای نرمافزاری در کشور ما با دلار محاسبه میشود، هزینه کار فنآورانه و نرمافزاری در کشور بهشدّت بالا رفته است. یکی از دلایل این است که برنامهنویسان میتوانند برای کشورهای دیگر دورکاری کنند و درآمد دلاری داشته باشند. بنابراین اگر بخواهید آنها را مجاب کنید در کشور کار ریالی کنند، خیلی سخت است و این موضوع یکی از چالشهای جدّی ما است. البته خیلی از این گروهها داوطلبانه این کار را برای خیریهها انجام دادهاند. به هر حال این امر در حال توسعه است و باید مشکلات قانونی آن برطرف شود.
چالش دیگری هم که وجود دارد خود خیریهها هستند. در فیزیک مسألهای به نام اینرسی است به معنای اینکه هر جسمی می خواهد حرکت کند، دوست دارد حالت قبلی خود را حفظ کند. خیریهها هم همینطور هستند. بخش زیادی از آنها از روشهای جدید سیستمی استفاده نمیکنند.
منتهی در کسب و کار همیشه میگویند وقتی نیاز باشد خود به خود به سمت حل کردن مسأله میروید. خیریهها بهخصوص آنهایی که به دنبال شفافیت هستند، باید در این مسیر حرکت کنند. باید اطلاعات نیازها، نیازمندان در سیستم باشد چون تجمیع دادهها باعث میشود که فرآیندهای نیکوکاری بهتر شود و منابع نیکوکاری مدیریت شود.
